Putten

de razzia en de herinnering

Enkele uren nadat het verzet op de rijksweg Nijkerk-Putten een aanslag op een auto met Duitse militairen had gepleegd, legde op zondagochtend 1 oktober 1944 een regiment Wehrmacht-soldaten een ondoordringbaar kordon om Putten. Vanuit de wijde omgeving werden mannen, vrouwen en kinderen opgejaagd naar de dorpskern. Op maandag 2 oktober werden 660 mannen weggevoerd naar Duitse concentratiekampen als represaillemaatregel voor de onopgehelderde aanslag. Diezelfde avond gingen ruim honderd Puttense woningen in vlammen op. Na de bevrijding bleek nog geen tien procent van de mannen de ontberingen in Duitsland te hebben overleefd. De razzia van Putten is een unieke gebeurtenis in de Nederlandse bezettingsgeschiedenis. Toch is in de afgelopen halve eeuw niet één serieuze historische studie over dit drama verschenen. In 1947 ging het onderzoek dat het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie had opgezet de ijskast in. Zelfs prof. dr. L. de jong heeft dit materiaal niet kunnen gebruiken voor zijn standaardwerk over Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Zo werd, mede door de opmerkelijke terughoudendheid van het RIOD, in de loop der jaren een web van mythen, legenden en complottheorieën rond de razzia geweven. In dit boek nodigt Madelon de Keizer de lezer uit te luisteren naar de stemmen die na de oorlog ieder op hun manier het verhaal van 'Putten' hebben verteld, te beginnen met het relaas van de dorpelingen zelf. Door zo de herinnering aan het drama te analyseren, verweeft de auteur in deze indrukwekkende studie de rijke microgeschiedenis van Putten met de brede geschiedenis van Nederland in de twintigste eeuw. Zij slaagt erin door te dringen tot de 'waarheid' van Putten en het onderzoek naar onze bezettingsgeschiedenis met vele nieuwe gezichtspunten te verrijken. Met dit boek gaat het dossier-Putten, dat meer dan vijftig jaar geleden gesloten werd verklaard, eindelijk open. 'Een imposante studie (...) een monument voor Putten.' - Het Parool